© Dieuwke Boersma, haar vader Anthoon Boersma en haar dochter Sippy van der Meer.
Een verhaal over Franciscus Holkema die omstreeks 1870 woonde op Buorren 9 Terkaple. Franciscus Holkema was geboren in Goïngarijp als zoon van Petrus Holkema, die daar dominee was. De Holkema’s kwamen uit een predikantengeslacht dat vanaf ±1730 tot ±1890 overal in Fryslân gewerkt heeft. Franciscus was echter geen dominee, maar koopman in boter en kaas, bankier en hij handelde in effecten.
Aflevering 27: Franciscus Holkema 1835-1894
Het huis waar Franciscus Holkema woonde – Buorren 9 – werd “het pakhuis” genoemd, natuurlijk vanwege de opslag van boter en kaas. Deze naam heeft het huis heel lang gehouden. Zelfs de oudste inwoners van het huidige Terkaple-Akmarijp weten dadelijk welke woning je bedoelt als je spreekt over “het pakhuis”.
Franciscus was een alom gerespecteerd zakenman, waar veel kleine spaarders hun geld aan toevertrouwden. Holkema gaf een hoge rente en genoot een groot vertrouwen van iedereen.
Maar in 1879 ging het mis. De boterprijs zakte van zo’n 66 gulden naar 45 gulden en veel boeren konden het niet meer bolwerken. Deze malaise was het gevolg van Deense concurrentie die betere boter leverde en daarmee de Britse markt veroverde; de markt waar de Friese boeren ook op aangewezen waren.
Ook Holkema kwam hierdoor in de problemen en hij moest zijn faillissement aanvragen. Nader onderzoek wees uit dat hij ook nogal wat geknoeid had met de boeken. Hij had geprobeerd zijn eigen hachje te redden. Aan het eind van de rit was er een schuld van fl. 170.000,–; een vermogen in die tijd. En natuurlijk veel gedupeerden die in de armoede terecht kwamen. Franciscus ging 6 jaar de gevangenis in. Zijn vrouw, Akke Klazes de Vries, vroeg de echtscheiding aan (zie “aankondiging”). Wat er van Holkema geworden is na zijn gevangenisstraf, is mij onbekend. Hij stierf in Broek in 1894.
Naar aanleiding van het faillissement maakte volksdichter Tsjibbe Gearts van der Meulen in 1879 een lied op de melodie van “de Likeblommen”, waar hieronder een paar coupletten staan afgedrukt:
Yn it lytse doarp Terkaple stie in treflik boargerhûs.
En de man dy dat bewenne hie ryksdaalders by de rûs.
Yn syn earste jongensjierren wie syn wente in pastorij.
Om: syn heit wie knap fan reden en goed domeny derby.
’t Gyng sa rimpen boppe mjitte en sa’n goed ferstân hie hy.
Hy waard hand’ler: tsiis en bûter en dêr spekulaasje by.
Ja hy wie in man út tûzen en it jild dat streamde him ta.
Dy’t wat oer hie yn dy krite brocht it nei Terkaple ta.
Fjouwer, fiif en seis presinten joech er earlik sa mar wei.
En sa krig’ er mannich sparpot by’n oar haaid foar d’âlde dei.
Mar it jier njoggen en santich wie sa’n raar mistreastich jier.
’t Jild waard krap, goedkeap de bûter en ’t buorkjen doocht gjin spier.
Doe ried keapman fan Terkaple mei in hynder moai en fyn.
’t Koste him amper tûzen gûne nei it Fean op’t rjuchthûs yn.
En hy sei: no bin’k ferlegen glêd ferlegen om it splint.
Dêrom jou ik hearen rjochters my hjoed yn’t faillissemint.
En de jûn begûn te kommen en it waard sa stil rûnom.
En dêr heart men yn Terkaple: keapman dy komt net werom.
Hy sit libben al begroeven ticht by d’Aldehouster toer.
En de swiere klokken bylje hiel de Lege Wâlden oer.
’t Wetterlân sit yn’e rouwe elts ropt: o, dat jild fan my.
Hie’k it mar yn ’t bêdstrie litten mar ‘t is wei, dat siz ik dy.
En dochs wie de keapman earlik miende ’t goed mei eltsenien.
Mar hy is op waaksen wjukken fiersto heech yn ’t sinljocht gien.